کارنامه روحانیت متعهد به قیام و مبارزه علیه استکباراستثمار استبداد و جهاد در راه خدا مزین است دراین میان نهضت تنباکواز درخشانترین مبارزات ملت ایران به رهبری روحانیت علیه استبداد و دخالت بیگانگان دراین کشوراست .

اکثر تاریخ نگاران و صاحب نظران داخلی و خارجی برآنند که :این قیام نخستین حرکت سیاسی اجتماعی موفقی بود که باانگیزه اسلامی و باورهای عمیق مردم نسبت به آن پاگر فت و با رهبری روحانیت و در راس آن مرجع عالیقدر تشیع میرزای بزرگ به پیروزی رسید.

در عین حال معدودی از غربزدگان تاریخ نویسان درباری غیر منصفانه ترین بلکه مغرضانه ترین سخنان ره به عنوان تجزیه و تحلیل و برداشت تاریخی آورده اند.ازاین دست می توان از فریدون آدمیت ابراهیم صفائی و یحیی دولت آبادی نام برد

این نویسندگان نه تنها فتوای تاریخی میرزای شیرازی را مشکوک و مجعول دانسته اند که نقش اساسی روحانیت را دراین نهضت منکر شده اند. این حضرات با تمامی توان تلاش کرده اند که این حرکت اسلامی را به گونه ای زیر سئوال برده و چهره نورانی رهبران نهضت تنباکو را در شهرهای مختلف مخدوش سازند و آسمان و ریسمان را به هم بافته اندتا به مردم مسلمان بباورانند که اسلام و عالمان اسلامی و حتی توده مردم در این نهضتت نقشی نداشته اند.