راز

نویسنده: روندا بایرن
مترجم: مهدی قراچه داغی

یکی از کتاب های پرفروش در تابستان و پاییز سال 2006 کتاب راز (The Secret)، نوشته روندا بایرن (Rhonda Byrne) بود. «راز» که مستندی به همین نام هم وجود دارد، به اهمیت «قانون نیروی جاذبه» در یاری رساندن به انسان برای نیل به آرزوهایش می پردازد. اعتقاد به قانون جاذبه به ما می گوید که چیزی به نام سرنوشت وجود ندارد و همه امور و اتفاقات زندگی انسان تحت کنترل ذهن اوست.
کتاب راز به خواننده اثبات می کند که انسان می تواند با قدرت تفکر خود به هرچه که می خواهد، برسد. انسانی که از قدرت ذهن خود آگاه است تنها می تواند هر آنچه را می خواهد در جهان هستی انتخاب کند. پس از انتخاب ذهن آنها را فعال و تصویر سازی می کند. چنین است که احساس داشتن رویاها در ذهن تولید می شود. با این کار انسان از انرژی کائنات در مسیر تحقق خواسته هایش استفاده می کند و آرزوها بر آورده می گردد.

1. عمده مطلب این کتاب درباره قانون جذب است. این کتاب گرچه مطالب ارزشمند و مفید زیادی دارد لکن از جهاتی مورد نقد است که به برخی از آنها اشاره می شود.
1) بزرگترین عیب این نظریّه غلوّآمیز بودن آن است. که تا حدّ زیادی شکل شعار و تبلیغات به خود گرفته است.

2) با این که نویسنده کتاب ، مدّعی تجربی بودن مطالب خود است ولی حقیقت این است که مطالب این کتاب از راه روش تحقیق تجربی به اثبات نرسیده است. اینکه ما بگردیم و صدها و یا حتّی هزاران مورد موافق با این نظریّه پیدا کنیم موجب اثبات شدن آن نمی شود. در علوم تجربی ، باید کلّیّت یک قانون فرضی به اثبات برسد. برای مثال اگر ما آب تمام چشمه ها و دریاها و … را آزمایش کنیم خواهیم دید که همه هادی جریان الکتریسیته هستند امّا حقیقت علمی این است که آب خالص هادی جریان الکتریسته نیست. پس به صرف استقراء و مشاهده صدها و هزاران مورد نمی توان به قانون علمی دست یافت.
حتّی برخی منتقدین این نظریّه نه تنها اثبات شدن آن را نپذیرفته اند بلکه ادّعا نموده اند که این نظریّه ، از راه تجربی غیر قابل اثبات است چون این نظریّه نه قابل آزمایش است و نه موارد نقض خود را مشخّص می کند ؛ در حالی که هر نظریّه تجربی باید واجد این خصوصیّات باشد. در مقابل این نقد ، طرفداران نظریّه جذب گفته اند: کارکرد این نظریّه نشانگر درستی آن است. امّا این جواب درست نیست چون بسیاری نظرات علمی با اینکه کارکرد داشته اند ولی بطلانشان بعد مدّتی روشن شده است . برای مثال هیئت بطلمیوسی قادر بود کسوف و خسوف را با دقّت زیادی محاسبه کند در حالی که خود نظریه نادرست بود. همچنین نظریّه ترکیب حرکتها و نظریّه گرانش نیوتن با اینکه هم اکنون نیز کاربرد دارند ولی توسّط نظریّه نسبیّت خاصّ و عامّ اینشتین باطل شده اند.
3) مطالب این کتاب نه تنها با علوم تجربی اثبات نشده است ، نویسنده آن ، توجیه فلسفی درستی هم از نظریّه خود ارائه نداده است.
4) این نظریّه ، پارادوکسیکال (خود متناقض) است ؛ این ننظریّه مدّعی است که شما به هرچه فکر کنید وجود شما آن را به خود جذب می کند ؛ یا عالم آن را به شما اعطا می کند. سالهاست که طرفداران این نظریّه در پی اثبات علمی این نظریّه هستند پس چرا وجود آنها راه حلّ را جذب نکرده است یا چرا عالم خلقت ، راه اثبات این نظریّه را در اختیار آنها قرار نداده است.
5) از درستی این نظریّه تناقض لازم می آید. اگر کسی خواسته ای داشته باشد ، و دیگری نقیض آن خواسته را داشته باشد و هر دو نیز به قانون جذب عمل کنند ، خواسته کدامیک تحقق خواهد یافت. برای مثال کشاورز می خواهد باران ببارد و همسایه کوزه گر او می خواهد که باران نبارد ، حال جهان به کام کدامیک خواهد بود.
6) برای برخی مطالب این کتاب می توان شواهدی از قرآن و روایات ارائه نمود امّا این بدان معنا نیست که این نظریّه موافق با نظر اسلام است ؛ بلکه نظریّه اسلام در برخی گزاره ها با این نظریّه اشتراک دارد.
7) برخی از گزاره های این نظریّه ، و نتیجه حاصله از برخی گزاره های آن با برخی از مسلّمات اسلام ناسازگار است. برای مثال این نظریّه به صورت ضمنی منکر قضا و قدر است. همچنین در این نظریّه ، حاکمیّت مطلق اراده خدا بر عالم هستی ، به نوعی مخدوش می شود.
8) در این نظریّه ، عالم خلاصه شده است در عالم مادّه ، درحالی که از نظر دین حکومت عالم مادّه در دست عالم ملکوت و جبروت است.
نظریّه اسلام این است که:
ــ عالم توسّط یک وجود علیم و خبیر و خیر محض (خدا) تدبیر می شود.
ــ غایت همه عالم رسیدن به قرب خداوند متعال است« الا الی الله تصیر الامور» لذا همه موجودات به سوی خدا در حرکتند.
ــ انسان موجودی مختار است ؛ لذا می تواند با این حرکت عمومی عالم هماهنگ شود یا در مسیر عکس آن قرار گیرد.
ــ اگر کسی در مسیر حرکت عمومی عالم قرار گرفت ، یقیناً قوانین حاکم بر عالم (سنن الهی) ، در خدمت او خواهد بود و به او کمک خواهند نمود تا به سعادت حقیقی خود برسد ؛ امّا اگر در مسیر عکس حرکت عمومی عالم قرار گیرد ، اگرچه به خواسته های موقّت خود برسد ، به سعادت حقیقی و ابدی خود نخواهد رسید.
ــ مدبّر حکیم عالم ، راه هماهنگ شدن با عالم هستی را از طریق ارسال برنامه ای به نام دین و کتاب آسمانی بیان کرده است. لذا اگر کسی مطابق دین عمل کند یقیناً به سعادت حقیقی و ابدی خواهد رسید.
در این نظریّه انسان به تمام سعادت و خواسته های حقیقی خود می رسد که ممکن است موافق میل طبیعی او نباشند. امّا نظریّه جذب کاری به سعادت حقیقی انسان ندارد. بلکه مدّعی است که انسان با قوانین جذب به هر خواسته ای که دارد می تواند برسد چه این خواسته ها سعادت حقیقی او را در پی داشته باشد و چه نداشته باشد.