کاپیتولاسیون یا قضاوت‌سپاری،‌ سپردن حق رسیدگی قضایی جرایم اتباع و شهروندان بیگانه به نمایندهٔ حقوقی دولت بیگانه است؛ این حق اول بار در سده ۱۹ میلادی برای حمایت از کارگزاران دولت‌های استعماری از جانب دولت‌هایی مانند ایران داده شد.

 کاپیتولاسیون در اصطلاح سیاسی معاهده‌ای است که بر اساس آن بیگانگان، اقامت خود در کشور دیگری را تحصیل می‌کنند و از برخی حقوق و مزایای اختصاصی بهره‌مند می‌شوند….

سابقه اجرای کاپیتولاسیون در ایران به عهدنامه ترکمانچای می‌رسد. رژیم پهلوی در سال 1343 در صدد احیای کاپیتولاسیون برآمد تا این‌که بیست‌ویکم مهرماه سال 1343 لایحه استماری کاپیتولاسیون با عنوان «لایحه اجازه به مستشاران نظامی آمریکا برای استفاده مصونیت سیاسی و اجتماعی» به تصویب رسید.

به دنبال آن امام خمینی(س) در چهارم آبان 1343 در بیانی تاریخی علیه این لایحه ننگین گفت: «اگر یک خادم آمریکایی، اگر یک آشپز آمریکایی مرجع تقلید شما را وسط بازار ترور کند دادگاه‌های ایران حق محاکمه ندارند. اما اگر بزرگ‌ترین مقام یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد بازخواست خواهد شد. عزت ما پایکوب شد، عظمت ایران از بین رفت، من اعلام خطر می‌کنم، ای سران اسلام به داد اسلام برسید، ای علمای نجف به داد اسلام برسید، ای علمای قم به داد اسلام برسید، رفت اسلام. تمام گرفتاری‌های ما از آمریکاست، این وکلا هم از آمریکا هستند.»

این افشاگری‌ها و سخنرانی‌ها باعث شد شاه و رژیم ستمشاهی که از آمریکا و ایادی آن دستور می‌گرفت، امام خمینی(س) را دستگیر و از ایران تبعید کند. با وجود همه مخالفت‌ها و دشمنی‌ها با پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ماه سال 1357 و تشکیل شورای انقلاب در 23 اردیبشهت 1358 لایحه کاپیتولاسیون برای همیشه لغو شد.