مدرسه علمیه فاطمیه مهدیشهر

از دیرباز در حوزه‌ی نجف، هفتم صفر را روز شهادت امام مجتبی علیه السلام می‌دانند و شیعیان عراق و سایر کشورها نیز در این روز برای سبط اکبر؛ امام مجتبی علیه السلام اقامه عزا می‌کنند.

، در ایران شهادت سبط اکبر ع ۲۸ صفر است همزمان با رحلت پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم.در بین شیعیان، دو قول برای روز شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام نقل شده است:

28صفر، براساس نقل شیخ کلینی و شیخ مفید و شیخ طبرسی. رضوان الله علیهم.

7صفر، بر اساس نقل شهید اول، کفعمی، شیخ بهایی، علامه مجلسی، مرحوم صاحب جواهر، شیخ کاشف الغطاء و محدث قمی رضوان الله علیهم.
که به دلیل بیشتر بودن تعداد و اعتبار راویان از قول قبلی قوی‌تر است.

  حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی موسس معظم حوزه علمیه قم فقط هفتم صفر برای امام مجتبی علیه السلام اقامه عزا می‌کردند و به امر ایشان در آن روز بازار هم برای اقامه عزا تعطیل می‌شده و هنوز هم در برخی از بیوت مراجع در قم روز هفتم صفر برای امام مجتبی علیه السلام روضه برپا می‌شود.

استاد فقید آیةالله مجتهدی رحمه الله تقیّد داشت در روز هفتم صفر مجلس روضه تشکیل شود و روضه امام مجتبی علیه السلام خوانده شود.

چقدر خوب است که فقط یک روز یعنی هفتم صفر -با توجه به قوت این قول- به شهادت امام مجتبی علیه السلام اختصاص داده شود تا هم با سایر شیعیان هماهنگ شویم و هم در ایام آخر صفر مجال کافی برای طرح مباحث هویتی و اعتقادی در مورد رسول خدا صلی الله علیه و آله باشد و هیچ یک از دو مناسبت، در یک روز، تحت الشعاع دیگری قرار نگیرد.

 رقیه، بنابر مشهور، دختر خردسال امام حسین(ع) که در واقعه کربلا حضور داشت، همراه با کاروان اسرا به شام برده شد و در شام درگذشت. زیارتگاهی در دمشق به وی منسوب است. درباره اینکه آیا امام حسین (ع) چنین دختری داشته است یا نه، و نیز درباره نام، چگونگی وفات و مزار منسوب به وی تردید و اختلاف‌نظر وجود دارد.

نام و نسب

رقیه فرزند امام حسین(ع) امام سوم شیعیان است. نام مادر او در منابع نیامده است. در برخی گزارش‌های نسب‌شناسی در میان دختران امام حسین(ع) نام برده شده است. ابن فندق در کتاب لباب الانساب از دختری به نام رقیه برای امام حسین(ع) در کنار فاطمه و سکینه یاد کرده است. ابن فندق وی در جای دیگر فاطمه، سکینه، زینب و ام کلثوم را دختران امام حسین ذکر می‌کند و می‌افزاید زینب و ام کلثوم در کودکی از دنیا رفتند.محمد بن طلحه شافعی دختران امام را چهار تن دانسته و تنها از زینب، سکینه و فاطمه نام برده‌است و نام دختر چهارم را ذکر نکرده است. نجم الدین طبسی از گزارش ابن فندق و مطالب السئول به این نتیجه رسیده که نام دختر چهارم امام حسین(ع) رقیه و کنیه او ام‌کلثوم است.با این حال بیشتر منابع تاریخی دختری به نام رقیه برای امام ذکر نکرده‌اند؛ شیخ مفید تنها سکینه و فاطمه را به عنوان دختران امام حسین(ع) ذکر می‌کند.

 حضور در کربلا

در منابع به حضور وی در کربلا تصریح نشده است. در برخی نسخه‌های کتاب الملهوف که از امام حسین(ع) جملاتی به بازماندگان خود گزارش شده از رقیه نام برده شده است؛ اما اشاره نشده که رقیه دختر امام است. در ینابیع الموده با کمی تفاوت در همین عبارت نام رقیه در کنار نام دختران دیگر امام حسین(ع) آمده است.

این احتمال وجود دارد که منظور از رقیه در این گزارش، رقیه دختر امام علی(ع) باشد. به خصوص اینکه اسم رقیه، در کنار دیگر خواهران امام حسین(ع) مانند ام کلثوم و زینب آمده است و در برخی از نسخه‌های کتاب لهوف نیز این عبارت نیست.

ماجرای درگذشت

گفته شده است دختری سه یا چهار ساله همراه اسیران کربلا در شام بوده است. او شبی پدر را در خواب دید هنگامی که از خواب بیدار شد، بسیار گریه و بی‌تابی می‌کرد و پدرش را می‌خواست. یزید صدای گریه او را شنید، دستور داد سر امام حسین را نزد او بردند. رقیه با دیدن این منظره ناراحتی‌اش بیشتر شد و به سبب همین ناراحتی درگذشت.

گزارش‌ها

در منابع گزارش‌هایی از چگونگی وفات دختری منسوب به امام حسین(ع) در شام وجود دارد، این گزارش‌ها چندان هماهنگ نیستند.

نخستین منبعی که ماجرای شهادت دختر خردسالی از امام حسین(ع) را در شام مطرح کرده است. کامل بهایی نوشته عمادالدین طبری(۷۰۰ق) است. او نام دختر را ذکر نکرده است. سن او را چهار سال و وفات او را چند روز پس از دیدن سر پدر در خانه یزید گزارش کرده است.
ملا حسین کاشفی (متوفی ۹۱۰ق) محل حادثه را کوشْک (کاخ) یزید و زمان آن را روز دیدن سر بریده ذکر کرده است.
فخرالدین طُریحی (م ۱۰۸۵ ق)؛ نخستین کسی است که کودک را سه ساله و سخنانی از او خطاب به پدر گزارش کرده است.
محمدحسین ارجستانی در اواخر قرن سیزدهم، نام کودک را زُبیده، سن او را سه سال، محلّ حادثه را خرابه شام گزارش کرده است. ارجستانی پیش از ذکر این حادثه، به حضور دختری از امام حسین(ع) به نام رقیه در شام یاد کرده است.
محمدجواد یزدی در اوایل قرن چهاردهم محل حادثه را خرابه شام دانسته است و گفته نام او زُبَیده یا رُقَیه یا زینب یا سَکینه و یا فاطمه بوده است.
سید محمدعلی شاه عبدالعظیمی (م ۱۳۳۴ق)، برای نخستین بار، نام کودک را رقیه و سنّ او را سه سال آورده است.

در شهر دمشق بارگاهی به رقیه منسوب است این دومین زیارتگاه شیعیان در این شهر است. گفته می‌شود این زیارتگاه در مکانی به نام باب الفرادیس که رقیه دختر امام حسین از دنیا رفته است بنا شده است. آستانه حضرت رقیه ساختمانی بزرگ دارد که آمیخته‌ای از هنر و معماری ایرانی و اسلامی است.

تردیدها

در گزارش‌های مربوط به درگذشت دختری منسوب به امام حسین(ع) در شام ناهماهنگی‌ها و اختلاف‌هایی دیده می‌شود. این گزارش‌ها نسبت به نام، زمان و مکان وفات و همچنین سن او اختلاف دارند. ناهماهنگی این گزارش‌ها و همچنین عدم ذکر نام وی در بیشتر منابع تاریخی سبب تردید جدی از سوی برخی محققان در انتساب وی به امام حسین(ع) شده است. مرتضی مطهری ماجرای درگذشت او در شام را از تحریفات لفظی واقعه عاشورا دانسته است.

پخش سخنان آیت‌الله خوشوقت، از تلویزیون ایران در تردید و انکار انتساب رقیه به امام حسین(ع) موجی از مخالفت‌ها و واکنش‌ها را در ایران در پی داشت.

سوگواری

برخی از شیعیان شب و روز سوم محرم را به روضه رقیه اختصاص داده‌اند. در برخی تقویم‌های شیعی ۵ صفر سال‌روز درگذشت وی ثبت شده است.برخی از هیئت‌های عزاداری و مساجد شیعیان به نام وی نامگذاری شده است. نوحه‌ها و اشعار زیادی در رثاء وی سروده شده و در برخی نوحه‌ها به کسانی که وجود ایشان را منکر می‌شوند، طعنه و کنایه زده شده است.

شیخ بهایی

بهاءالدین محمدبن‌حسین عاملی (953 - 1030 یا 1031 ق) متولد جبل عامل، دانشمند و نظریه‌ پرداز شیعه و صاحب آثار متعدد در فنون مختلف است. هوش و استعداد منحصر به فرد یکی از ویژگی های بارز اوست. او مدتی در دربار صفوی در اصفهان منصب شیخ الاسلامیداشت. شیخ بهایی شاگردان زیادی تربیت كرده است ملاصدرای شیرازی و ملا محمدتقی مجلسی اول (پدر مجلسی دوم، صاحب كتاببحارالانوار) از شاگردان اویند.

ولادت

بهاءالدین محمد بن عزالدین حسین بن عبدالصمد بن شمس الدین محمد بن علی بن حسین بن محمد بن صالح حارثی همدانی عاملی جبعی، معروف به شیخ ‌بهایی در سال 953 ه.ق در بعلبك از توابع جبل عامل در یك خاندان علم و دانش كه تبار و نسب خود را به حارث همدانی یكی از یاران مخلص امام علی علیه السلام می رسانند، پا به عرصه حیات نهاد پدر عالیقدر او، عالم بزرگوار، شیخ حسین فرزند عبدالصمد حارثی (متوفی 984 ه.ق)، یكی از شاگردان مبرز فقیه نامدار شیعه، مرحوم شهید ثانی (مستشهد 966 ه.ق) است.

...

زندگی نامه شیخ بهائی

او كه خود صاحب نظر بوده و كتبی در فقه و اصول و علوم متداول عصر خود داشته است، پس از شهادت شهید ثانی در ایام جوانی، در اثر سختگیری ها و كارشكنی هایی كه در امور شیعه در جبل عامل پیش آمده بود، به ایران منتقل گردید و در اصفهان ساکن شد. شیخ بهائی در این هنگام 13 سال سن داشت. بعداز سه سال اقامت در اصفهان ، شاه طهماسب به توصیه و تأکید شیخ علی منشار، عزّالدین حسین را به قزوین دعوت کرد و منصب شیخ الاسلامی این شهر را به او اعطا نمود و شیخ بهائی نیز همراه پدرش به قزوین آمد و برای مدتی در آنجا اقامت کرد، و به تحصیل علوم مختلف پرداخت. بعدها پدرش برای مدتی شیخ الاسلام هرات شد، اما وی در قزوین ماند

شیخ بهائی پس از مرگ پدرش در 984، در بحرین به امر شاه طهماسب به هرات رفت و به جای او به شیخ الاسلامی هرات منصوب شد؛ این اولین منصب رسمی وی بود. احتمالاً مدت شیخ الاسلامی وی در هرات بسیار کوتاه بوده است ، زیرا پس از وفات پدر همسرش ، شیخ علی منشار در همان سال شیخ الاسلام اصفهان شد. همچنین از آنجا که شاه عباس در 996 به حکومت رسید، شیخ الاسلامی او در اصفهان برخلاف مشهور به امر شاه عباس نبود، بلکه شاه اسماعیل ثانی (حک : 984ـ 985) یا سلطان محمد خدابنده (حک : 985ـ 995) او را منصوب کرده بودند. احتمال دارد که وی در زمان شاه عباس نیز شیخ الاسلام اصفهان شده باشد.

شیخ بهائی پس از مدتی، به شوق سفر حج، از شیخ الاسلامی کناره گرفت و مسافرت طولانی خود را آغاز کرد و در 1025 به اصفهان بازگشت و از آن پس تا آخر عمر ملازم شاه عباس بود. وی در این سفر، به عراق و حلب ، شام و مصر و سراندیب ، حجاز و بیت المقدّس رفته و در سیاحت خود به مصاحبت بسیاری از علما و اکابر صوفیه نائل شده است . بهائی در سفرهای خود،ناشناس و در کسوت فقر و درویشی سیر کرده و با ارباب ادیان و مذاهب اسلامی به بحث و احتجاج پرداخته و در بعضی موارد تقیّه می کرده است .

از سفرهای مهم و تاریخی بهائی ، سفر پیادة او به مشهد به همراه شاه عباس است. در 25 ذیحجة 1008، شاه عباس به شکرانة فتحخراسان ، پیاده از طوس به مشهد رفت . سه سال بعد در 1010 نیز به موجب نذری که داشت به همین کیفیّت از اصفهان به مشهد رفت و سه ماه در آنجا ماند. احتمالاً بهائی در هر دو سفر شاه عباس همراه او بوده است.

منزلت علمی

شیخ بهایی در اثر ذكاوت و استعداد فطری كه داشت، با بهره گیری از پدر و محیط علمی و فضیلتی اصفهان توانست در علوم و دانش های متداول عصر تبحری بدست آورد، تا آن جا كه برخی در توصیف او گفته اند: علامه جهان بشر و مجدد دین در قرن حادی العشر (قرن 11) كه ریاست مذهب و ملت به او منتهی گردید، در علوم و فنون اسلامی فنی وجود نداشته باشد كه او را در آن بهره ای نباشد.

شیخ بهائی محضر اساتید متعدد در رشته های مختلف را درك كرده، و به علاوه دارای استعداد و ذوقی سرشار بوده است، مردی جامع بوده و تالیفات متنوعی دارد. او هم ادیب بوده و هم شاعر و هم فیلسوف و هم ریاضی دان و هم فقیه و هم مفسر و از طب نیز بی بهره نبوده است.

او اولین كسی است كه یك دوره فقه غیراستدلالی به صورت رساله عملیه به زبان فارسی نوشت آن كتاب همان است كه به نام جامع عباسی معروف است. شیخ بهایی شاگردان زیادی تربیت كرده است ملاصدرای شیرازی و ملا محمدتقی مجلسی اول (پدر مجلسی دوم، صاحب كتاب بحارالانوار) فاضل جواد صاحب آیات الاحكام از شاگردان اویند.

شیخ بهایی در زمینه های مختلف اطلاعات و آگاهی دارد و همین آگاهی و وسعت معلومات، نوعی جاذبیت به آثار او بخشیده است كه از میان انبوه آثار گذشتگان، كتاب ها و تالیفات او را به صورت كتاب روز و مورد علاقه درآورده است فی المثل در كتاب اربعین كه یك كتاب حدیثی و فقهی است، از مسائل ریاضی و هیات نیز استفاده كرده است، و مسائل آن ها را به صورت روشن و ملموس در اختیار خواننده قرار داده است.

اساتید شیخ بهایی

شیخ بزرگوار ما به كشورهای مختلفی مسافرت كرده و محضر اساتید متعددی را در رشته های گوناگون درك كرده است و چون دارای ذوق سرشار و استعداد وافی و جامع بوده، موفق به آفرینش تالیفات متنوع و گوناگونی شده است او هم ادیب بوده و هم شاعر، فیلسوف و هم ریاضی دان و منجم و مهندس، و هم فقیه اصولی و هم مفسر، و از طب و پزشكی بی بهره نبوده است.

چنان كه گذشت، او از محضر بزرگان و دانشمندان متعددی كسب علم نموده است بنا به قول صاحب تاریخ عالم آرای عباسی، تفسیر وحدیث و ادبیات عرب را از پدر، حكمت و كلام و بعضی علوم معقول را از ملا عبدالله مدرس یزدی، صاحب حاشیه ملا عبدالله، و ریاضیات را از ملا علی مذهب و ملا افضل قاضی مدرس و ملا محمدباقر بن زین العابدین یزدی، صاحب كتاب مطالع الانوار، و طب را از حكیم عمادالدین محمود، و به قول صاحب روضات الجنات، صحیح بخاری را نزد محمد بن عبداللطیف مقدسی آموخته است.

شاگردان شیخ بهایی

برای پی بردن به مقام علمی و میزان دانش شیخ، كافی است بدانیم كه متجاوز از چهل تن از دانشمندان و بزرگان قرن یازدهم هجری قمری از وی علم آموخته و بهره برده اند و بعضی از آنان، اشخاص زیر هستند:

·        1- صدرالدین محمد ابراهیم شیرازی، معروف به ملاصدرا، فیلسوف معروف.

·        2- ملا محمدمحسن بن مرتضی بن محمود، معروف به فیض كاشانی، صاحب تفسیر صافی.

·        3- ملا عزالدین فراهانی مشهور به علینقی كمره ای، شاعر معروف قرن یازدهم.

·        4- ملا محمدباقر بن محمد مؤمن خراسانی، معروف به محقق شیخ الاسلام.

·        5- شیخ جواد بغدادی، مشهور به فاضل جواد، صاحب شرح خلاصه الحساب و زبده فی الاصول.

·        6- ملا محمدتقی بن مقصود علی مجلسی، صاحب روضه المتقین (م 1070).

·        7- سید عزالدین حسینی كركی عاملی، مشهور به مجتهد مفتی اصفهانی.

 تالیفات شیخ بهایی

او یكی از پربركتترین علمای جهان اسلام از نظر تالیف و تنوع در آن بوده است برخی تعداد تالیفات او را با توجه به رساله ها و تحشیه ها و تعلیقه ها، به عدد 200 جلد رسانده اند، ولی تازه ترین تحقیق در این مورد، تلاش و كوشش دانشمند محترم، جناب آقای دكتر محمدباقر حجتی، از اساتید محترم دانشگاه تهران است كه به كنفرانس دمشق (در مورد شیخ بهایی) ارائه داده اند و نشریه الثقافه الاسلامیه در شماره پنجم آن را نشر داده است. ایشان بر حسب تتبع و تفحص كاملی كه داشته است، تعداد آن ها را 123 جلد اعلام می كند و بر حسب دسته بندی كه دارد، می نویسد:

الف) فقه (29 جلد)

ب) علوم قرآنی (9 جلد)

 ج) حدیث (2 جلد)

د) ادعیه و مناجات (6 جلد)

ه) اصول اعتقادات (5 جلد)

و) اصول فقه (5 جلد)

 ز) رجال و اجازات (8 جلد)

 ح) ادبیات و علوم عربی (28 جلد)

ط) وقایع الایام (1 جلد)

ی) ریاضیات (20 جلد)

 ك) حكمت و فلسفه (3 جلد)

 ل) علوم غریبه (4 جلد)

 و چند جلد كتاب دیگر كه موضوعات آن ها مشخص نشده است، مانند: شرح حق المبین، الصراط المستقیم، القدسیه و…

 وفات شیخ بهایی

بهاءالدین عاملی چند روز قبل از مرگ با جمعی از همراهان و شاگردان خود به زیارت قبر بابا رکن الدین شیرازی رفت ومکاشفه‌ای برایش روی داد که از آن نزدیک بودن مرگش را استنباط کرد. محمدتقی مجلسی، که خود از همراهان شیخ بوده، این مکاشفه را گزارش کرده است.

بهائی از آن پس خلوت گزید و بعد از ۷ روز بیماری از دنیا رفت و طبق وصیتش او را به مشهد انتقال دادند و در مَدْرس سابق خودِ او در پایین پای امام رضا(ع) به خاک سپردند.

اسکندر منشی، وقایع‌نگار روزانه شاه عباس، و نیز مظفر بن محمدقاسم گنابادی، منجم معروف آن عصر، در تنبیهات المنجمین که چند ماه پس از مرگ بهائی نوشته، سال وفات شیخ بهایی را ۱۰۳۰ق ذکر کرده‌اند.

اما نظام الدین ساوجی، شاگرد بهائی و تمام‌کننده جامع عباسی، وفات وی را در ۱۰۳۱ق ذکر کرده است و بسیاری ازتذکره‌نویسان از وی پیروی نموده‌اند.

هجرت امام خمینی به پاریس که با اعمال فشار رژیم پهلوی بر رژیم بعثی در سال 57 صورت گرفت بر خلاف تصور دولت وقت پهلوی، روند پیروزی انقلاب را شتابان کرد. بر اثر این رویداد، نهضت انقلاب ایران جهانی شد و ارتباط امام با ایران، برخلاف تصور رژیم، به آسان‌ترین روش ممکن، عملی گردید. از آن پس بود که امواج انقلاب در درون ایران نیز غیر قابل مهار گردید و امام ‌خمینی موفق شد کاری را که در طول چهارده ‌سال زمینه انجام آن فراهم نشده بود، در مدت چهار ماه انجام دهد و رژیم پهلوی با سرعتی غیر قابل باور و پیش‌بینی، سقوط کند.

امام همچنانکه در نجف فرصت یافته بود نظریه ولایت فقیه را در سلسله درس ­های خود تبیین کند در پاریس در قالب مصاحبه و سخنرانی فرصت یافت ابعاد دیگری از طرح نظام جمهوری اسلامی را که شکل کلی آن با مشورت با بزرگانی مثل شهید مطهری و شهید بهشتی تعیین شد، مشخص سازد. وقتی از امام درباره شکل حکومت آینده ایران پرسیده می‌شود می‌فرمایند که جمهوری به همان معنایی که همه جا جمهوری است لکن این جمهوری بر یک قانون اساسی متکی است که قانون اسلام باشد. اینکه ما جمهوری اسلامی می­گوییم برای این است که هنوز شرایط منتخب و هم احکامی که در ایران جاری می‌شود اینها بر اسلام متکی است لکن انتخاب با ملت است.

می‌توان گفت هجرت امام به پاریس به جهانی شدن انقلاب اسلامی کمک شایانی کرد. ملاقات شخصیت­ های مختلف جهان اسلام در محیط نسبتا آزاد پاریس این امکان را فراهم کرد که شناخت بهتری از طرح انقلاب اسلامی در مقایسه با دیگر جنبش­ های فعال و یا به رکود رفته جهان اسلام صورت گیرد. ملاقات امام با شخصیت­ ها و چهره‌های غربی نیز در ایجاد یاس نسبت به عمر رژیم پهلوی و نیز کاستن از شدت مخالفت اولیه غربی­ ها با انقلاب اسلامی موثر بود. رسانه‌های غربی خواسته یا ناخواسته پیام انقلاب و امام را به جهانیان منتقل کردند. در اثر حضور امام در نوفل لوشاتو پاریس با توجه به اینکه فرانسه برای ایرانیان روادید را لغو کرده بود؛ ارتباط گیری با امام برای انقلابیون سهل ­تر و آسان‌تر شد.

می‌توان گفت حمایت­ ها و تجمعات دانشجویان ایرانی مقیم اروپا به جز اینکه در ایجاد اتحاد و وحدت میان آنان در مقابله با رژیم موثر بود؛ در افزایش صبغه مذهبی این جریانات نیز موثر بود. بخش مهمی از دانشجویان ایرانی مقیم اروپا و امریکا با این ارتباط­ ها و ملاقات­ ها با پیوند با انقلاب بخشی از نخبگان آینده جمهوری اسلامی را شکل دادند. ابزارهای رسانه‌ای کوچکی مانند نوار و اعلامیه به سهولت در پاریس ضبط و به تهران مخابره می­ شد تا رسانه انقلابی بزرگ باشند. نکته قابل توجه دیگر که در تاریخ روحانیت شیعه کم نظیر است این است که امام بهره‌گیری از فضای فرانسه برای پیش­برد انقلاب را در منافات با روحیه استقلال خواهی و نفی تفکر و سلطه غربی نمی­دانستند و هوشمندانه از فضای بازتر غرب برای پیشبرد انقلاب استفاده کردند.